پروپیلن

پروپیلن به عنوان خاویار صنعت پتروشیمی دومین ماده پایه صنعت پتروشیمی از حیث میزان مصرف در دنیا است (بعد از اتیلن). ۹۲ میلیون تن پروپیلن در سال ۲۰۱۴ روانه بازار مصرف شده است.

پلی پروپیلن با سهم ۶۶ درصدی در زنجیره ارزش این ماده، بیشترین سهم را در مصرف پروپیلن در دنیا دارا می باشد. سایر محصولات کلیدی و با ارزش، همچون پروپیلن اکساید با ۸ درصد، آکریلونیتریل ۷ درصد، آکریلیک اسید با ۴ درصد، کیومن با ۴ درصد، دو اتیل هگزانول با ۴ درصد در جایگاه دوم تا ششم از حیث میزان مصرف پروپیلن قرار دارند. بوتانول و ایزوپروپانول نیز با ۳ و ۱ درصد در جایگاه های بعدی مصرف پروپیلن هستند.

فرایندهای تولید پروپیلن به طور معمول به دو دسته

• بازدهی پایین (کراکینگ با با بخار و بازیابی جریان های پالایشگاهی در واحدهای FCC/RFCC/DCC)
• بازدهی بالا (تبدیل پروپان به پروپیلن (PDH)، تبدیل کاتالیستی متانول به الفین های سبک (MTO/P) و تبدیل اتیلن و بوتیلن به پروپیلن (Metathesis))

تقسیم می شوند. با توجه به افزایش تقاضای مصرف پروپیلن در سال های گذشته، شرکت های چند ملیتی تمرکز ویژه ای بر روی توسعه فرایندهای با بازدهی بالا داشته اند چرا که روش های با بازدهی پایین به تنهایی پاسخ گوی تقاضا نمی باشند. دو روش تبدیل پروپان به پروپیلن (PDH) و همچنین تبدیل کاتالیستی متانول به الفین های سبک (MTO/P) با جدیت و سرعت قابل توجهی در کشور چین و البته با کمی تاخیر در منطقه آمریکای شمالی در حال به کارگیری است.

منطقه خاورمیانه با تولید ۸ میلیون تن در سال پروپیلن بعد از مناطق آسیای شمال شرقی (کشورهای چین، کره جنوبی، ژاپن و تایوان)، اتحادیه اروپا و آمریکای شمالی در جایگاه چهارم قرار دارد. چرا!

مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقد است، منطقه خاورمیانه و البته ایران عزیز در تولید پروپیلن در قیاس با سایر مناطق دنیا دچار عقب ماندگی جدی است که انتظار می رود این مهم در سال های پیش رو به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.

در حال حاضر ظرفیت اسمی تولید پروپیلن کشور عزیزمان ایران ۱ میلیون و ۱۱۵ هزار تن در سال است که تمامی این ظرفیت مبتنی بر روش های با بازدهی پایین می باشد. بررسی های مرکز مطالعات زنجیره ارزش نشان می دهد، ۹۵ درصد پروپیلن تولیدی در کشور به پلی پروپیلن و تنها ۵ درصد آن نیز در مجتمع پتروشیمی شازند اراک به دو اتیل هگزانول تبدیل می گردد. این در حالی است که سایر محصولات با ارزش موجود در زنجیره ارزش این ماده استراتژیک به دلایل مختلف از جمله نبود پروپیلن کافی در داخل کشور تولید نمی شوند.

با توجه به وجود منابع متنوع(گازی و مایع) و پراکندگی مکان های دارای قابلیت توسعه صنعت پتروشیمی در کشور عزیزمان ایران، مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقد است باید بررسی های دقیقی بر روی انتخاب فرایند مناسب جهت تولید پروپیلن در کشور صورت پذیرد.