متانول

متانول ساده ترین نوع الکل و یا همان متیل الکل است. این ماده را می توان به عنوان یکی از مواد پایه صنعت پتروشیمی طبقه بندی نمود. در سال ۲۰۱۴ این ماده چیزی در حدود ۶۴ میلیون تن در کل دنیا تولید و مصرف شده است. متانول از گاز سنتز تولید می شود که گاز سنتز نیز از منابع مختلفی از جمله گاز طبیعی (متان)، ذغال سنگ و سوخت های مایع تولید می گردد.

در سال ۲۰۱۴، ۵۹ درصد متانول تولیدی دنیا از گاز طبیعی و ۳۱ درصد نیز از ذغال سنگ تولید و روانه بازار شده است. متانول به عنوان یک ماده خام، قابلیت تبدیل به محصولات مختلفی را دارا می باشد. فرمالدهید با  ۳۱ درصد بیشترین سهم را در مصرف متانول دارا می باشد. ترکیبات بالابرنده عدد اکتان بنزین از جمله متیل ترشری بوتیل اتر (MTBE) و همچنین استفاده مستقیم متانول در ترکیب با بنزین ۲۲ درصد از سهم مصرف متانول را به خود اختصاص داده اند. سایر محصولات از جمله استیک اسید، دی متیل اتر و حلال ها نیز هر کدام به ترتیب با ۱۰، ۱۰ و ۵ درصد در جایگاه های بعدی میزان مصرف متانول قرار دارند.

نکته مهم در تولید متانول در مناطق مختلف دنیا توجه به خوراک مورد استفاده در تولید این ماده است. منطقه خاورمیانه ۱۰۰ درصد متانول خود را از گاز طبیعی تولید می نماید و این در حالی است که منطقه آسیای شمال شرقی (چین، ژاپن، کره جنوبی و تایوان) ۶۷ درصد از متانول تولیدی خود را از ذغال سنگ و تنها ۱۷ درصد آن را از گاز طبیعی تولید می نماید. اتحادیه اروپا نیز ۴۶ درصد از متانول تولیدی خود را از مایعات سنگین و ۴۷ درصد را نیز از گاز طبیعی تولید می نماید. آمریکای شمالی نیز مشابه خاورمیانه ۹۶ درصد از متانول خود را از گاز طبیعی تولید می نماید. تفاوت در نوع خوراک استفاده شده جهت تولید متانول در مناطق مختلف دنیا سبب شده است که مزیت رقابتی با مناطق دارای گاز طبیعی باشد. همین موضوع سبب شده است که شکاف زیادی بین ظرفیت تولید متانول با تولید واقعی متانول در دنیا وجود داشته باشد. در سال ۲۰۱۴، ظرفیت تولید متانول در دنیا چیزی در حدود ۱۰۶ میلیون تن بوده است و حجم متانول تولید شده تنها ۶۴ میلیون تن بود که مقایسه این دو عدد حاکی از آن خواهد بود که ۴۰ درصد ظرفیت خالی در تولید و عرضه متانول در دنیا وجود دارد که به دلایل مختلف از جمله تولید متانول متکی بر منابع ارزان در مناطقی همچون خاورمیانه است. سهم عمده ای از ظرفیت خالی متانول در دنیا در کشورهای دور از منابع همچون اتحادیه اروپا و آسیای پاسیفیک می باشد که توان رقابت با مجتمع های جدید التاسیس در خاورمیانه را ندارند.

مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقد است، تولید، تبدیل و صادرات متانول در کشور عزیزمان ایران می تواند یکی از اولویت های توسعه صنعت پتروشیمی باشد. اما این نکته را نیز باید مد نظر داشت که برنامه ریزی در این خصوص مستلزم ارائه پاسخ به چند سوال زیر است:

• چه حجمی از متانول و در چه افقی از زمان در کشور تولید می شود؟
• چه میزان از متانول تولیدی در کشور صادر خواهد شد؟ مقاصد صادراتی چه کشورهایی خواهند بود؟
• چه میزان از متانول تولیدی در کشور و به چه محصولاتی از زنجیره ارزش این ماده تبدیل می گردند؟

مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقد است که پاسخ به هر یک از سوالات فوق نیاز به تجزیه و تحلیل و بررسی خواهد داشت. این نکته نیز قابل توجه است که سایر مناطق دنیا از جمله آمریکای شمالی برنامه ریزی های جدی جهت تولید متانول در سال های آتی کرده است. شایان ذکر است جهت تجزیه و تحلیل هر چه بهتر زنجیره ارزش متانول می توان به وب سایت Methanolmsa مراجعه نمود.