آمونیاک

گاز آمونیاک به عنوان ساده ترین و مهمترین ترکیب هیدروژنه اتم نیتروژن است. آمونیاک به طور معمول از دو ماده نیتروژن و هیدروژن بدست می آید. ماده اولیه جهت تولید آمونیاک همان گاز سنتز است که گاز سنتز نیز به طور معمول از گاز طبیعی، ذغال سنگ و همچنین سوخت های مایع تولید می گردد.

در سال ۲۰۱۳، چیزی در حدود ۱۴۸ میلیون تن آمونیاک تولید و روانه بازار شده است. اوره با سهم ۵۵ درصدی بیشترین مصرف آمونیاک را بر عهده دارد و بعد از آن نیز آمونیوم نیترات با ۱۰ درصد، اسید نیتریک با ۹ درصد و آمونیوم فسفات نیز با ۶ درصد در جایگاه های بعدی میزان مصرف آمونیاک قرار دارند. آمونیوم سولفات، آمونیون بی کربنات، آمونیوم کلراید، آکریلونیتریل، کاپرولاکتام، هیدروژن سیانید و متیل امین ها نیز سایر مواد موجود در زنجیره ارزش آمونیاک محسوب می شوند.

کشور چین در سال ۲۰۱۳، ۵۱ میلیون تن از آمونیاک تولیدی در دنیا را مورد مصرف قرار داده است و سایر مناطق دنیا از جمله آمریکای شمالی، اتحادیه اروپا و خاورمیانه نیز به ترتیب ۱۴، ۱۱.۶ و ۱۰.۸ میلیون تن آمونیاک در سال ۲۰۱۳ مصرف کرده اند.

منطقه خاورمیانه ۹.۱ میلیون تن از از ۱۲.۹ میلیون تن امونیاک تولیدی خود را به اوره تبدیل می کند و ۵۲۵ هزار تن از آن به آمونیوم فسفات، ۳۰۰ هزار تن به آمونیوم نیترات و ۲۸۷ هزار تن به اسید استیک تبدیل می گردد. سه کشور ایران، عربستان صعودی و همچنین قطر تولیدکنندگان عمده این محصول در این منطقه محسوب می شوند. عربستان صعودی ظرفیت ۳۵۰۰ هزار تن، ایران ۲۹۰۰ هزار تن و همچنین قطر با ۲۸۰۰ هزار تن در رتبه اول تا سوم تولید آمونیاک در منطقه قرار دارند.

مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقد است، آمونیاک در کنار سایر تبدیلات گازی از جمله متانول، می تواند به عنوان یکی از طرح های جذاب جهت تبدیل گاز طبیعی به ارزش افزوده بیشتر به کار گرفته شود. لذا نیاز است در این خصوص مطالعات و بررسی های دقیقی از مواد موجود در زنجیره ارزش این ماده صورت گیرد تا بتوان زنجیره ارزش این ماده را نیز به طور کامل در کشور با در نظر گرفتن تمامی عوامل، توسعه داد. بررسی کشورهای برتر واردکننده نشان می دهد که تا سال ۲۰۲۱، پنج کشور هند، برزیل، ایالات متحده، ترکیه و تایلند بیشترین سهم را در واردات اوره در دنیا به خود اختصاص می دهند، لذا با توجه به نزدیکی کشور عزیزمان ایران به دو کشور ترکیه و هند کسب سهم بازار حداکثری در این دو کشور دور از انتظار نخواهد بود. شاید همین موضوع ضرورت مکان یابی مناسب طرح های تولید آمونیاک و اوره را دو چندان می کند و شاید بتوان منطقه مکران (بندر چابهار) را یکی از مکان های مناسب جهت توسعه واحدهای اوره در نظر گرفت.