صنعت پتروشیمی در دنیا یکی از صنایع بزرگ و رو به رشد به حساب می آید. بر اساس گزارش منتشر شده BP در سال ۲۰۱۷، پیش بینی می شود که تا سال ۲۰۴۰ تقاضای محصولات پتروشیمی سالانه ۲.۱ % رشد داشته باشد. همچنین مؤسسه IHS نیز میزان رشد کوتاه مدت مواد پایه پتروشیمی را مطابق نمودار ۱ پیش بینی نموده است.
از طرفی همین مؤسسه پیش می کند که درآمد صنعت پتروشیمی نیز در سال های آتی افزایش یابد. میزان افزایش این درآمدها به تفکیک مناطق مختلف دنیا در نمودار ۲ قابل مشاهده است.
حال این سؤال به وجود می آید که افزایش درآمدهای صنایع پتروشیمی به دلیل افزایش تولید است یا افزایش قیمت؟ در همین راستا می توان شاخص IPEX را مورد بررسی قرار داد. شاخص IPEX یکی از شاخص های سنجش تغییرات قیمت مواد پتروشیمی است که توسط مؤسسه ICIS ارئه می شود. این شاخص از میانگین قیمت های ۱۲ ماده پتروشیمی (اتیلن، پروپیلن، بنزن، تولوئن، پارازایلن، استایرن، متانول، بوتادین، پی وی سی، پلی اتیلن، پلی پروپیلن و پلی استایرن) در مناطق آمریکا، شمال شرق آسیا و غرب اروپا به دست می آید. نمودار ۳ نشانگر تغییرات شاخص قیمت IPEX با قیمت نفت و گاز است.
همانطور که در نمودار ۳ مشاهده می شود، تغییرات قیمت مواد پتروشیمی با قیمت نفت خام هماهنگی زیادی دارد. از همین رو پیش بینی می شود که رشد درآمدهای پتروشیمی در سال های آتی، بیشتر به دلیل افزایش حجم تولید باشد تا تغییرات قیمت نفت و محصولات پتروشیمی. اما عامل دیگری به نام فناوری می تواند با افزایش کارایی و بازده، حتی قیمت های مواد پایه پتروشیمی را کاهش دهد.
از آنجایی که ذخایر نفت و گاز و استحصال ارزان آن در اختیار کشورهای معدودی قرار دارد، مزیت نسبی این کشورها در صنعت پتروشیمی مبتنی بر حجم تولید بالا خواهد بود اما کشورهایی که به ذخایر نفت و گاز دسترسی کمی دارند، با توسعه فناوری به دنبال افزایش حاشیه سود از کمترین میزان خوراک هستند. نمودار ۴ نمایشگر میزان تولید مواد پایه پتروشیمی در سال های آینده است.
با توجه به نمودار ۴ می توان دریافت که با گسترش بازار صنعت پتروشیمی، هر ساله سهم آسیا در تولید مواد پایه افزایش یافته و سهم تمامی مناطق دیگر را کاهش داده است. هرچند که از نمودار ۱ دانسته شد که هیچ منطقه ای در دنیا، حجم تولید محصولات پتروشیمی خود را نکاسته است و منطقه آسیا با شتاب سریعی که اجرای طرح های پتروشیمی داشته است توانسته سهم دیگران را در بازار بگیرد.
مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقدست که حفظ سهم بازار و افزایش قدرت در حجم تولید مواد پایه پتروشیمی با توجه به مزیت های نسبی ایران در دسترسی به خوراک ارزان می تواند به تعاملات تجاری بین المللی ایران کمک فراوانی بکند. از طرفی با توجه به تغییرات قیمت نفت و تأثیر آن بر سودآوری تولید مواد پایه پتروشیمی، می بایست در راستای افزایش فناوری این صنعت و توسعه یکپارچه و متوازن زنجیره ارزش آن، تلاش هایی دوراندیشانه صورت گرفته و ریسک کاهش حاشیه سود در صنعت پتروشیمی را دفع کند. از همین رو توجه به کیفیت در زنجیره ارزش و توسعه تولیدات Specialty در کنار تولید انبوه مواد Commodity می تواند علاوه بر خودکفایی، بازارهای جدیدی علاوه بر بازارهای فعلی را به روی ایران بگشاید.
لینک PDF یادداشت
